Beyaz Türklerin kim olduğu, kökenleri, Osmanlı döneminden günümüze kadar uzanan tarihi rolü ve Türkiye’deki etkileri hakkında merak edilenler.
Beyaz Türkler Kimdir?
Türkiye’nin siyaset ve toplum hayatında sıkça duyulan “Beyaz Türk” kavramı, kökeni itibarıyla tarihsel bir geçmişe dayanmaktadır. Bu topluluk, Osmanlı döneminde İspanya’dan kovulan Yahudilerin kabul edilmesiyle topraklarımıza yerleşen Sefarad Yahudilerinden, ardından Sabatay Sevi’nin müritlerinden türemiştir.
1492 yılında imzalanan Elhamra Kararnamesi ile İspanya’dan sürülen Yahudiler, II. Beyazıt’ın davetiyle Osmanlı topraklarına yerleşti. İstanbul, İzmir, Selanik gibi şehirlerde ticaret ve zanaatla uğraşan bu topluluk, Osmanlı ekonomisine önemli katkılar sağladı. Ancak 17. yüzyılda Sabatay Sevi’nin Mesihlik iddiası, Yahudi cemaatinde bölünmelere yol açtı. Müslüman olduğunu ilan eden fakat müritlerine farklı mesajlar veren Sevi’nin takipçileri, “dönme” olarak anıldı.
Sabetay Sevi’nin müritleri, dışarıdan Müslüman görünseler de inançlarını gizlice yaşamayı sürdürdüler. Bu durum Osmanlı toplumu ile aralarında zaman zaman gerilimlere yol açtı. 17. ve 18. yüzyıllarda ticarette etkin oldular, 19. yüzyılda ise Selanik merkezli hareketlerle masonluk ve siyasette rol aldılar.
Özellikle İttihat ve Terakki hareketinde ve II. Abdülhamid’in tahttan indirilmesinde etkin oldukları öne sürülür. Cumhuriyet’in kuruluşunda da bazı dönmelerin devletin bürokrasisinde ve ticaret hayatında öne çıktığı iddia edilmiştir.
1924 yılında Türkiye ile Yunanistan arasında imzalanan Nüfus Mübadelesi ile 500 bin Müslüman Türk Anadolu’ya gelirken, 1,2 milyon Ortodoks Rum Yunanistan’a gönderildi. Bu süreçte, Selanik’te yaşayan bazı dönme ailelerin de Türkiye’ye göç ettiği bilinir. İzmir, İstanbul, Bursa ve Tekirdağ gibi şehirlere yerleştirilen bu aileler zamanla eğitim, ticaret ve devlet kurumlarında etkili hale geldi.
“Beyaz Türk” tabiri, aslında bu tarihsel arka planın modern yansımasıdır. Kendilerini toplumun eğitimli, elit ve ayrıcalıklı kesimi olarak gören bazı gruplar, halkı küçümseyici bir bakış açısıyla “zenci Türk” gibi ifadelerle tanımlamış, kendilerini ise “Beyaz Türk” olarak nitelemiştir.
Beyaz Türkler; kökeni Osmanlı döneminde İspanya’dan gelen Yahudilere ve özellikle Sabatay Sevi’nin müritlerine dayandırılan, Cumhuriyet döneminde ise “elit” kimliğiyle öne çıkan topluluk olarak tanımlanır. Tarihte ticaret, bürokrasi ve siyaset alanlarında etkin olmuşlardır. Bugün ise kavram, daha çok sosyo-kültürel bir sınıf ayrımını ifade etmek için kullanılmaktadır.