İstanbul, her semtiyle birer efsane ve anlam taşıyan yaşayan bir hafızadır.
Bir semtin adı, içinde yüzyılların izini, kültürel geçişleri, mimari mirası ve halk anlatılarını barındırır. Peki İstanbul'daki semt isimleri nereden geliyor? Neden Şaşkınbakkal, neden Beşiktaş?
Bu yazımızda İstanbul’un tüm semt isimlerinin kökenlerine, tarihi bağlamlarına ve isimlerin ardındaki unutulmuş hikâyelere derinlemesine bir yolculuk yapacağız.
İstanbul Semt İsimlerinin Kökeni ve Anlamları
İstanbul’un bilinen ve ilginç hikâyelere sahip semt adlarının kökenleri, tarihsel olaylar ve halk anlatıları ile harmanlanmış şekilde sunulmuştur:
Bağdat Caddesi
IV. Murat’ın 1638 Bağdat Seferi’ne giderken ordunun takip ettiği güzergâh, bugünkü Bağdat Caddesi’ydi. Yolun ismi de buradan gelir.
Caddebostan
Aslen “Cadı Bostanı” olarak bilinen bu bölge, 2. Abdülhamid döneminde yerleşim alınca adını değiştirmiştir.
Kızıltoprak
Toprağının renginden dolayı bu ismi alır. 1782’de tuğla atölyeleri açılmış ve “Tuğlacıbaşı” olarak da anılmıştır.
Çiftehavuzlar
Adını, 1887’de Babıali muhafızı Cemal Paşa’nın inşa ettirdiği çift havuzlu köşkünden almıştır.
Fenerbahçe
Eskiden çayır olan bölge, köprüyle geçilen bir ada hâline gelmiştir. Atatürk’ün 1936’da ziyaret ettiği, çayır günümüzde kaybolmuştur.
Caddebostan Sahili
Barlar sokağı olarak bilinen bölge, eskiden Reşit’in plajı ve Dimitri’nin gazinosuyla anılırdı.
Erenköy
Adını, Orhan Gazi döneminde gelen savaşçı dervişlerden ve “Eren Baba”nın türbesinden alır.
Suadiye
II. Abdülhamit’in maliye nazırı Reşat Paşa, kızı Suat Hanım adına cami yaptırmış; mahalleye adını vermiştir.
Şaşkınbakkal
- yüzyılda dağ başında bakkal açan Mustafa’nın dükkânı “Şaşkınbakkal” olarak anılmıştır.
Moda
Eskiden çoğunlukla Rum ve Ermeni yerleşimiydi. 1934’te kurulan Moda Deniz Kulübü ile semtin kültürel yapısı şekillenmiştir.
Bahariye
Yeniçeri ve bostancılara yazlık üniforma dağıtım yeri olması ve Hıdırellez şenlikleriyle ünlüdür.
Osmanlı ordularının ve hac kafilelerinin İstanbul'dan ayrıldıkları sembolik sınır noktasıdır.
Kalamış
Yunanca’da “kamışlık” anlamına gelen Kalamisia’dan türemiştir.
Bostancı
Osmanlı döneminde İstanbul’a giriş kontrol noktasıydı; burada görev yapan “bostancılar” semte adını vermiştir.
Megaralılar tarafından “Khalkedon” adıyla kurulmuştur. Osmanlı döneminde İstanbul Kadısı’nın buraya yerleşmesiyle “Kadıköy” adını almıştır.
Taksim
- yüzyılda su dağıtım (taksim) merkeziydi. Maslak’tan gelen sular burada toplanıp çevreye dağıtılırdı.
Balat
Rumca saray anlamındaki “palation” kelimesinden gelir. Önce bir kapı adı, sonra semt ismi olmuştur.
Beşiktaş
Hz. İsa’nın beşiğinin burada saklandığına dair efsaneye dayanan “taş beşik” (Kone Petro) adından gelir.
Bebek
Fatih Sultan Mehmet tarafından bu bölgeye yerleştirilen koruyucunun lakabı “Bebek”tir.
Cibali
Fatih'in komutanı Cebe Ali Bey’in adının zamanla “Cibali”ye dönüşmesiyle bu ismi almıştır.
Feriköy
Madam Feri veya Mösyö Ferry'nin köşk yaptırdığı köy, zamanla “Feriköy” olmuştur.
Dolmabahçe
Eskiden bir koy olan alan, I. Ahmet döneminde doldurulup saray bahçesine dönüştürülmüş; adını da buradan almıştır.
Çengelköy
Osmanlı döneminde burada gemi çapaları (çengeller) yapıldığı için bu ismi almıştır.
Unkapanı
Osmanlı döneminde un ticaretinin yapıldığı, unun depolandığı alan olarak “Un Kapanı” adını almıştır.
IV. Murat’ın Revan Seferi'nde Osmanlı’ya teslim olan Safevi valisine bağışladığı bölgedir.
Kartal
Bizans döneminde “Kartalimen” olarak bilinir. Bir başka rivayete göre adını sevilen bir balıkçıdan almıştır.
Kazlıçeşme
Çeşmenin üzerindeki kaz kabartmalarından gelir. Su sıkıntısı döneminde kazların bir su kaynağına yol göstermesiyle ünlenmiştir.
Levent
III. Selim döneminde kurulan Levend askerî birliğinin kışlası burada bulunduğu için bu ismi almıştır.
Maçka
Adını Trabzon’daki Maçka’dan gelen göçmenlerden aldığı düşünülür. Farsça’da “nişangah” anlamındaki “masgah” da olasılıklar arasındadır.
Sütlüce
Bronz kadın heykelinin göğüslerinden su aktığı ve doğum yapan kadınların süt dilemek için ziyaret ettiği yer olarak anılır.
Pantikapeion adıyla bilinen bölge, Bizans döneminde surlarla çevrili anlamına gelen “Pantichion” olarak da anılır. Zamanla Pendik'e dönüşmüştür.
Şile
İsmini “mercanköşk” anlamına gelen bir dağ çiçeğinin Yunanca adından alır. Antik çağlardan günümüze kadar yerleşim görmüştür.
Beykoz
Antik adı Amykos olan semt, zamanla Farsça “köy” anlamındaki “kos” sözcüğüyle birleşerek Beykoz’a dönüşmüştür.
Beyoğlu
Trabzon Rum İmparatorluğu Prens’i Aleksios Kommenos’un buraya yerleştirilmesinden ya da Venedik elçisine hitaben kullanılan “Beyoğlu” ifadesinden gelir.
08.07.2025 15:56:17